Met ballet heb ik weinig. Toch heb ik met veel plezier en ontzag de biografie van Sergej Diaghilev (1872-1929) gelezen, de man die met Les Ballet Russes de balletwereld – en eigenlijk de gehele Europese kunstwereld – van begin vorige eeuw ingrijpend veranderde. De Nederlander Sjeng Scheijen beschrijft op grootse wijze op hoe de Russische aristocraat uitgroeide tot een grootheid door wie mensen als Pablo Picasso, Igor Stravinksy, Coco Chanel en Jean Cocteau zich lieten inspireren.
Ik spreek expres van een ‘Nederlander’, want de biografie heeft internationale allure. Mijn collega Ward Wijndelts interviewde Scheijen onlangs, en tekende de volgende scene op:
In de herfst van 2010 vliegt Sjeng Scheijen naar New York. De slavist heeft zijn woonplaats Amsterdam tijdelijk verlaten voor de Amerikaanse presentatie van zijn biografie van de legendarische impresario Sergej Diaghilev. [..] Scheijen legt zijn koffers in het hotel en loopt Broadway op. Bij een krantenkiosk koopt hij, op advies van zijn redacteur, het prestigieuze weekblad The New Yorker. Nog op straat begint hij te lezen en ontdekt hij dat recensente Joan Acocella, net als Scheijen gepromoveerd op Diaghilev, een exceptioneel lange (vijf pagina’s) en positieve bespreking heeft gewijd aan zijn biografie.
Het boek is 683 bladzijden dik, maar ik had het vrij snel uit. Ondanks de vele personages met ingewikkelde Russische namen, ondanks dat het over een kunstsoort gaat waar ik me nog nooit voor geïnteresseerd heb. Dat komt doordat Scheijen de geestdrift van Diaghilev zo knap heeft kunnen weergeven. Diaghilev is zijn hele leven bezig geweest met het opzetten van tijdschriften, opera’s, balletvoorstellingen en collectieven. Van St Petersburg tot Parijs en van Londen tot Venetië. Hij ging meerdere malen failliet, en begon dan weer opnieuw. Hij koppelde Picasso aan bekende choreografen, leidde drie ballettalenten op tot wereldberoemde dansers en maakte met zijn vernieuwingen het publiek soms zo gek dat ze stoelen naar het podium gooiden.
Dat ondernemende, het megalomane, dat sprak me zo aan in dit boek.
Overigens klopt de titel van dit artikel niet helemaal. Af en toe heeft Diaghilev een inzinking. Ligt hij doodmoe op bed. Blut. Maar telkens begon hij weer opnieuw. Telkens ondernam hij weer een nieuw project. En in die zin, was Diaghilev zeker onvermoeibaar.
Voor iedereen die groots durft te denken, en de wereld iets hoopt na te laten, is dit boek een genot om te lezen. En als je gewoon van ballet houdt, zit je natuurlijk ook goed.